Yurttaş Bilimi
10. Yurttaş Bilimi
Nedir?
Yurttaş bilimi, akademik olmayan halkın - toplumsal odaklı araştırmalar ya da küresel araştırmalar ile bilimsel araştırma sürecine katılımıdır (citizenscience.org). Yurttaşlar, sıklıkla uzmanlarla ya da bilimsel kurumlarla birlikte çalışarak bilimsel çalışma yaparlar. Araştırma verilerinin toplanması, analizi ya da tanımlanmasını destekler ve bilime değerli bir katkı sunarlar. Belgelenmiş ilk yurttaş bilimi projesi, 1900 yılında ABD'de Noel'de, Ulusal Audubon Derneği'nin Christmas Bird Count'u hayata geçirmesiyle gerçekleşmiştir. 150.000'den fazla katılımcıyla galaksileri bir yıl içinde sınıflandıran "Galaxy Zoo" muhtemelen şimdiye kadarki en başarılı yurttaş bilimi projesidir.
Yurttaş bilimi, esasen başarılı bilim iletişiminin veya halk katılımının doğrudan bir ürünüdür. Dijital ağ teknolojileri çağında, araştırmacılar çalışmalarını akademik olmayan daha geniş kitlelere yaymak için çok sayıda kanala sahiptir. Araştırma geleneksel olarak konferans bildirileri, araştırma makaleleri ve kitaplar aracılığıyla dar bir çerçevede dağıtılırken, araştırmacılar artık blogları, sosyal medyayı, video barındırma sitelerini ve çok çeşitli sosyal dijital ağları, yaygınlaştırma faaliyetlerini hedeflemek ve genişletmek için kullanabilirler.
Gerekçe
Yurttaş bilimi açık bilimin hem amacı hem de kolaylaştırıcısıdır. Genellikle kitle kaynaklı faaliyetler yoluyla yurttaşların araştırma sürecine aktif ve açık katılımı anlamını taşıyabilir. Bu, veri toplama, veri analizi, gönüllü izleme ve dağıtılmış bilgi işlem gibi tarafları içerir. Alternatif olarak, açık araştırma verilerini kullanma ve dergi makalelerine açık erişim dahil araştırma süreci ile ilgili bilgiye daha fazla erişim yoluyla kolaylaştırılan bilimin daha iyi anlaşılması anlamına da gelebilir. İkincisi (diğer adıyla Kendin Yap Bilimi), hasta inovasyonu, hasta aktivizmi/savunuculuğu, STK'lar ve Sivil Haklar Grupları gibi örnekleri içerir. Bu, bilim insanları tarafından yönlendirilen ve bilim insanı olmayanlar tarafından yönlendirilen faaliyetleri ayırt ederek daha net bir sınıflama yapmayı sağlar (bkz. Outside the Academy – DIY Science Communities). Halk, örneğin araştırma sistemleri için gündem belirleme gibi yollarla politika oluşturmaya da dahil edilebilir (bkz. European Commission’s Open Science Monitor).
"Yurttaş Bilimi ve Açık Bilim birlikte büyük zorlukların üstesinden gelebilir, bilime olan toplumsal güvenin azalmasına yanıt verebilir, ortak yararların ve paylaşılan kaynakların yaratılmasına katkıda bulunabilir ve yeniliği teşvik etmek için bilim ile toplum arasında bilgi transferini kolaylaştırabilir. Açıklık, kapsama ve yetkilendirme, eğitim ve öğretim, fonlama, alt yapılar ve ödüllendirme sistemleri konuları, her iki yaklaşım için de kritik zorluklara ilişkin olarak tartışılmaktadır. Mevcut girişimlerin üzerine ekleyerek, eğitim-öğretim ve alt yapılara ilişkin hedefli eylemler başlatarak sinerjileri güçlendirmek için yurttaş bilimi ve açık bilim birlikte düşünülebilir". Avrupa Yurttaş Bilimi Derneği - European Citizen Science Association (ECSA) tarafından hazırlanan Yurttaş Bilimi ve Açık Bilim Politika Özetinden (Policy Brief on Citizen Science and Open Science) alınmıştır.
Öğrenme hedefleri
Yurttaş biliminin farklı yönlerini anlamak (katılımcı ya da Kendin Yap).
Bilim iletişiminde temel kavramları ve çeşitli paydaşların bakış açılarını anlamak.
Yurttaş bilimi projelerinde entelektüel mülkiyetin yönetimi.
Yurttaş bilimi verilerinin yönetilmesi.
Bilimsel ilkelerle ilgili açık ve özlü iletişim kurmak için en iyi stratejileri belirlemek.
Araştırmanızı/hikayenizi iletmek için en iyi yolların (kiminle ve hangi araçları kullanarak) neler olduğunu anlamak.
Temel unsurlar
Bilgi
Avrupa Yurttaş Bilimi Derneği - European Citizen Science Association (ECSA), iyi vatandaş bilimini neyin sağladığına dair bir en iyi uygulama kılavuzu oluşturmuş ve Vatandaş Biliminin 10 ilkesini yazmıştır. Bu kılavuz birçok dile çevrilmiştir. Söz konusu 10 ilke, yurttaş bilimine dayalı herhangi bir proje için bir en iyi uygulamalar rehberi sunar.
Bir yurttaş bilimi projesine başlarken dikkate alınması gereken birkaç temel unsur vardır: yurttaşları nasıl dahil edeceksiniz? veri kalitesini nasıl sağlayacaksınız? etik ve yasal konuların nasıl üstesinden geleceksiniz?
Bazı yurttaş bilimi faaliyetlerinin nasıl değerlendirileceği ile ilgili hala devam eden bir tartışma olsa da, Birleşik Krallık Araştırma Mükemmeliyet Çerçevesinden alınmış (UK Research Excellence Framework) vaka çalışmaları gibi değerlendirme raporlarına toplumsal etki anlamında dahil edilebilecek bazı örnekler mevcuttur.
Beceriler
Farklı yurttaş bilimi projesi yaklaşımlarını ayırt edebilmek: yurttaşların sadece veri sağladığı projeler ya da araştırma projesi boyunca yurttaş katılımının olduğu projeler.
Yurttaşlardan kişisel veri toplamanın da dahil olduğu verilerin toplanmasına ilişkin yasal ve etik yönler üzerine tavsiye verebilmek.
Araştırma çıktılarının paylaşımı ile ilgili farklı çözümler sunabilmek.
Sorular, engeller ve yaygın yanlış anlamalar
Yurttaş projelerinde genellikle ortaya çıkan tartışmalardan biri, araştırmacıların yurttaşlar tarafından toplanan verileri nasıl kamuya açık hale getireceğidir. Araştırmacılar yasal ve etik konuları dikkate alarak bu verinin nasıl paylaşılabileceğinin farkında olmalıdır.
Makale, bildiri vb. gibi "gelenekesel" bir araştırma çıktısı ile sonuçlanmıyorsa, yurttaş bilimi uygulamaları için ödüllendirme eksikliği, yurttaş bilimi ile ilgili eğitim verirken ortak bir sorundur. Bu sorunun üstesinden gelmenin muhtemelen iyi bir yolu, katılımcıların nasıl ödüllendirilmek isteyecekleri ve hangi yöntemleri önerdikleri ile ilgili bir diyalog başlatmaktır.
Öğrenme çıktıları
Kursiyerler, yurttaş bilimi projelerinin farklı yaklaşımlarını ve özellikle veri yönetimiyle ilişkili yasal ve etik konuların nasıl üstesinden gelebileceklerini bileceklerdir.
Eğitim oturumlarının katılımcıları, araştırma faaliyetlerinin herhangi bir noktasında yurttaşları araştırmalarına nasıl dahil edeceklerini öğreneceklerdir.
Ek okuma listesi
Bonn ve diğerleri (2016). Green Paper Citizen Science Strategy 2020 for Germany. Bürger Schaffen Wissen (GEWISS) publication. PDF from buergerschaffenwissen.de
Citizen Science Cost Action. Training Schools. cs-eu.net
Community Places (2014). Community Planning Toolkit - Community Engagement PDF from communityplanningtoolkit.org
Grey ve diğerleri (2016). Citizen science at universities. Trends, guidelines and recommendations. leru.org
Socientize consortium (2014). White Paper on Citizen Science for Europe. ec.europe.eu
Pettibone ve diğerleri (2016). Citizen science for all – a guide for citizen science practitioners. Bürger Schaffen Wissen (GEWISS) publication. eu-citizen.science
Quality Criteria for Citizen Science Projects on 'Österreich forscht'. fosterscience.eu
Yurttaş bilimi projeleri:
Socientize Project. socientize.eu
ZOONIVERSE - People-powered research. zooniverse.org
Crowdcrafting scifabric. crowdcrafting.org
German Citizen Science Projects. citizen-science.at
Last updated
